پیش نویس ریال دیجیتال
بانک مرکزی ایران نسخه دوم پیش‌نویس سند ریال دیجیتال را منتشر کرد. مطابق این سند قرار است از شبکه بلاکچینی برنا برای زیر ساخت این پروژه استفاده شود.
نزدیک به چهار سال از زمانی که برای اولین بار زمزمه‌های انتشار رمزارز ملی از سوی بانک مرکزی به گوش رسید می‌گذرد. حال بانک مرکزی نسخه جدید پیش‌نویس سند ریال دیجیتال خود را منتشر کرده است. این پیش‌نویس در مورد تولید، انتشار و توزیع ریال دیجیتال و زیرساخت فنی ریال دیجیتال است.
این در حالی است که نسخه دوم (۲-۲) پیش‌نویس سند ریال دیجیتال بانک مرکزی تفاوت چندانی با نسخه قبلی که اوایل شهریور امسال منتشر شده بود؛ ندارد.
این سند از ۳ بخش تشکیل شده است. در بخش اول و دوم به تعریف مفاهیم و توضیحاتی پیرامون «ماهیت کلی پول دیجیتال بانک‌های مرکزی» پرداخته شده است. بخش سوم و آخر این سند به شرح ابعاد مختلف و فنی ریال دیجیتال بانک مرکزی پرداخته شده است. در ادامه مهم‌ترین قسمت‌های این سند را بررسی می‌کنیم.
هدف بانک مرکزی از توسعه ریال دیجیتال
در پیش‌نویس سند ریال دیجیتال، اهداف بانک مرکزی از توسعه این ابزار به شرح زیر اعلام شده است:
- فعال‌سازی ظرفیت برنامه‌پذیری پول
- بسترسازی برای توسعه اقتصاد دیجیتال در کشور
- توسعه تابآوری ابزارهای پرداخت
- مدیریت اثرات کاهش بکارگیری اسکناس در جامعه
- بهبود کارایی ابزارهای پرداخت نوین
- افزایش دسترسی‌پذیری پول بانک مرکزی
همچنین در این قسمت آمده است که بسترهای مبتنی بر فناوری دفتر کل توزیع شده به علت به‌کارگیری سازوکار اجماع در فرآیند تایید تراکنش‌ها، از امنیت بسیار بالایی برخوردار بوده و در عین حال به دلیل ثبت اطلاعات در قالب بلوک‌های اطلاعتی پیوسته، امکان رهگیری هر نوع تغییراتی در زنجیره اطلاعاتی ثبت شده وجود دارد.
مولفه‌های طراحی ریال دیجیتال
در پیش‌نویس سند ریال دیجیتال سه نوع مولفه برای این دارایی عنوان شده است که در جدول زیر آمده‌اند:
| مولفـه‌های اقتـصادی | – میزان انطباق با الزامات اقتصاد دیجیتال – نحــوه مواجهــه بــا عــدم تعــادل احتمالــی در منابــع و مصــارف بانک‌هــا – میــزان شــباهت بــا ویژگی‌هــای اســکناس (ماننــد دسترســی عمومــی، بهره‌ناپذیــری، قابلیــت تبدیــل یک به یــک بــا ســایر انــواع پــول رایــج کشــور) |
| مولفـه‌های کسب‌وکاری | – تعیین ناشر ریال دیجیتال – تعیین دامنه جغرافیایی، حوزه و هدف کاربرد – سازوکار انتشار و توزیع ریال دیجیتال – سازوکار مورد نیاز تسویه‌های احتمالی – نحوه ایجاد فرصت‌های جدید سودسازی برای بانک‌ها |
| مولفـه‌های فـنی | – نوع زیرساخت زنجیره بلوکی مورد نیاز – تعیین فرآیند تایید تراکنش و اجماع – پشتیبانی از قراردادهای هوشمند – قابلیت انتشار توکن‌های مختلف – سازوکار ثبت و نگهداری اطالعات در دفتر کل – میزان گمنامی تراکنش و سطح حریم خصوصی کاربران – مقیاس پذیری خدمات قابل ارائه |
زيست‌بوم ریال دیجیتال بانک مركزی ايران
ریال دیجیتال در معماری ارائه شده توسط بانک مرکزی، شکل دیجیتالی اسکناس بوده و جزئی از پایه پولی است؛ از این رو امتیاز انتشار آن در انحصار بانک مرکزی و مبتنی بر پشتوانه‌های قانونی، تعهد مستقیم بانک مرکزی خواهد بود.
واسطه‌های توزیع در این معماری، بانک‌ها و موسسات اعتباری دارای مجوز می‌باشند که ارتباط با کاربران نهایی را مدیریت می‌کنند. این واسطه‌ها می‌توانند دفتر کل زیرساخت ریال دیجیتال یا همان پایگاه داده توزیع شده را نگهداری و به‌روزرسانی کنند.
در تصویر زیر زیست‌بوم ریال دیجیتال بانک مرکزی به تصویر کشیده شده است. در بخش اول این پیش‌نویس منظور از زیست‌بوم ریال دیجیتال مجموعه اشخاص حقیقی و حقوقی نظیر بانک مرکزی، موسسات اعتباری، فراهم‌کنندگان خدمات فنی، کاربران، بهره‌برداران، زیرساخت‌ها و فناوری‌های مرتبط هستند که بر اساس نقش‌ها و وظایف مشخص شده در این ضوابط در فرآیند تولید، انتشار، جمع‌آوری و مبادله ریال دیجیتال و همچنین اجرای قراردادهای هوشمند مبتنی بر آن مشارکت دارند.
منظور از «پلتفرم برنا» در تصویر بالا، زیرساخت فنی (بلاکچین) مبتنی بر دفتر کل توزیع‌شده که ضمن تامین امکان انتشار ریال دیجیتال، امکان توسعه انواع قراردادهای هوشمند را نیز فراهم می‌کند. پلتفرم برنا توسط بانک مرکزی طراحی و استقرار یافته و مدیریت مشارکت اعضا در این پلتفرم به صورت متمرکز و برعهده بانک مرکزی است. در جدول زیر بازیگران و ذی‌نفعان ریال دیجیتال بانک مرکزی دیده می‌شوند.
برای مشاهده اصل سند پیش نویس ریال دیجیتال به لینک زیر مراجعه کنید.
- ارزش ریال دیجیتال چقدر است؟
هر واحد ریال دیجیتال ارزشی برابر با ۱ ریال خواهد داشت.
- تولید و انتشار ریال دیجیتال توسط چه کسی انجام می‌شود؟
ریال دیجیتال بانک مرکزی پس از طی مراحل قانونی و اخذ مجوزهای لازم، در حجم مشخصی توسط بانک مرکزی تولید و در اختیار هیات نظارت بر اندوخته اسکناس قرار می‌گیرد.
- توزیع ریال دیجیتال توسط چه کسی انجام می‌شود؟
بانک مرکزی به عنوان ناشر ریال دیجیتال و با الگوگیری از معماری دو لایه ترکیبی، در گام اول، ریال دیجیتال را دراختیار لایه اول (بانک‌ها) قرار می‌دهد. در لایه دوم نیز کاربران (کاربران عادی و تجاری) با لایه بالاتر از خود در ارتباط بوده و می‌توانند از طریق تبدیل وجه نقد یا سپرده خود نزد بانک‌ها به ریال دیجیتال، مقدار مشخصی ریال دیجیتال را به کیف ریال دیجیتال خود منتقل نمایند.
- ریال دیجیتال از چه روشی برای ثبت و نگهداری اطلاعات استفاده می‌کند؟
در پیش‌نویس سند ریال دیجیتال به دو روش ثبت و نگهداری اطلاعات توکن به روش مبتنی بر حساب و روش خروجی‌های خرج نشده تراکنش (UTXO) اشاره شده است که اطلاعات مربوط به ریال دیجیتال به روش UTXO ثبت و نگهداری می‌شوند.
